دربارۀ لیبرالیسم و سوسیالیسم در دموکراسی‌های شاد

عصرایران؛ هومان دوراندیش - سازمان ملل دیروز نام شادترین کشورهای جهان در سال 2020 را منتشر کرد. مطابق گزارش سازمان ملل، شیوع ویروس کرونا در جهان، تغییرات مختصری در ده کشور برتر این فهرست ایجاد کرده است ولی اگر بیست کشور برتر را در نظر بگیریم، تغییر چندانی در فهرست شادترین کشورهای دنیا ایجاد نشده است.

در مجموع می‌توان گفت شادی و خوشبختی عمومی در کشورهای لیبرال‌دموکراتیک و نیز در کشورهای سوسیال‌دموکراتیک کوچک و کم‌جمعیت، بیش از سایر کشورهای دنیا به چشم می‌خورد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اگرچه بسیاری معتقدند پس از رشد نئولیبرالیسم در جهان غرب، سیاست اقتصادی کشورهای سوسیال‌دموکراتیک شمال اروپا نیز تا حد زیادی لیبرالیستی شده و فتیلۀ سرمایه‌داری در نظام اقتصادی این کشورها بالاتر آمده، ولی همچنان می‌توان سوئد و دانمارک را در قیاس با آمریکا و بریتانیا، جوامعی سوسیال‌دموکراتیک محسوب کرد.

مابین سوئد و آمریکا نیز کشوری مثل آلمان قرار دارد که یک "لیبرال‌دموکراسیِ مبتنی بر دولت رفاهی" است. اعتنا به این تفاوت‌ها، البته در بحث‌های ایدئولوژیک راهگشا است ولی در کل می‌توان گفت کشورهای سوسیال‌دموکراتیک شمال اروپا، عمدتا "سیاست اقتصادی‌شان" با کشورهای لیبرال‌دموکراتیک متفاوت است وگرنه از حیث ساختار سیاسی و فرهنگ سیاسی، عمیقا لیبرال‌اند.

پس از پایان جنگ جهانی دوم، بسیاری از کشورهای لیبرال‌دموکراتیک جهان غرب، تحت تاثیر آرای جان مینارد کِینز، اقتصاد کینزی را در پیش گرفتند؛ اقتصادی که سرمایه‌داری لجام‌گسیخته را مهار کرده بود و در فاصلۀ 1945 تا 1975 منجر به شکل‌گیری دوره‌ای شد که آن را "سی سال طلایی" می‌نامند.

اما از آنجایی که استراتژی‌های اقتصادی همواره مشکلات خاص خودشان را در پی دارند، اقتصاد کینزی هم به تدریج مشکلاتش نمایان شد. رشد همزمان تورم و عدم اشتغال، رکود سرمایه‌گذاری و ورشکستگی برخی صنایع و موسسات مالی، مهم‌ترین مظاهر مشکلات اقتصاد کینزی پس از سه دهه رشد و رفاه در جهان غرب بود.

در واکنش به تجربۀ دولت‌های رفاهی مبتنی بر اقتصاد کینزی، نئولیبرالیسم بر کرسی سیاستگذاری اقتصادی در بسیاری از کشورهای جهان غرب تکیه زد و با تاکید بر مزایای رقابت آزاد بازاری، لیبرالیسم قدیمی را احیا کرد. تاچر و ریگان پرچمداران نئولیبرالیسم در دنیای غرب از آغاز دهۀ 1980 بودند.

در سه دهه‌ای که نئولیبرالیسم سنگ بنای سیاست اقتصادی کشورهای غربی شده بود، دولت‌های سوسیال‌دموکراتیک منطقۀ اسکاندیناوی نیز تا حدی از عیار سیاست اقتصادی سوسیالیستی‌شان کم‌ کردند و به سمت نوعی دولت رفاهی حرکت کردند (توضیح اینکه، دولت رفاهی در جامعه‌ای شکل می‌گیرد که اقتصادش مبتنی بر سرمایه‌داری است اما دولت با مداخلۀ نسبی در اقتصاد، در پی افزایش رفاه عمومی است. در کشورهای سوسیالیستی بلوک شرق، دولت رفاهی وجود نداشت؛ چراکه اولا سرمایه‌داری سنگ بنای اقتصاد کشور نبود، ثانیا اقتصاد به‌تمامی تحت سیطرۀ دولت بود).

از سوی دیگر، با بروز بحران مالی گسترده در دنیای غرب از اواخر سال 2008 میلادی، دولت‌های لیبرال‌دموکراتیک غربی نیز تعدیلاتی در سیاست اقتصادی‌شان انجام دادند و از نئولیبرالیسم به سمت نوعی دولت رفاهی بازگشته‌اند. ظهور باراک اوباما در آمریکا، مظهر این بازگشت تقریبی (و البته نسبی و خفیف) به دولت رفاهی بود. پس از اوباما نیز جاستین ترودو در کانادا تقریبا با همین خط مشی اقتصادی حرکت کرده است.
بنابراین در چهل سال اخیر، از یکسو عیار سوسیالیسم در کشورهای سوسیال‌دموکراتیک شمال اروپا کاهش پیدا کرده (در اثر تفوق نئولیبرالیسم در جهان غرب)، از سوی دیگر عیار لیبرالیسم اقتصادی (یا همان سرمایه‌داری) در کشورهای لیبرال‌دموکراتیک جهان غرب، همانند سه دهۀ پس از جنگ جهانی دوم، مجددا کاهش یافته است (در اثر بروز بحران‌های ناشی از نئولیبرالیسم از سال 2008 به بعد).

قرار گرفتن اوباما مابین ترامپ و سندرز، به خوبی نشان می‌دهد سیاست اقتصادی جهان غرب در کدام منزلگاه ایدئولوژیک قرار دارد و احتمالا چه راهی را طی خواهد کرد. دونالد ترامپ مدافع سرمایه‌داری غلیظ یا لجام‌گسیخته بود، برنی سندرز نیز سوسیالیست بود. اما اوباما یک لیبرال‌دموکرات مایل به دولت رفاهی بود.

شادترین کشورهای جهان، در واقع کشورهای سوسیال‌دموکراتیک و لیبرال‌دموکراتیکی هستند که تعدیلاتی در سیاست اقتصادی سوسیالیستی و سرمایه‌دارانۀ خودشان انجام داده‌اند. کشورهای سوسیال‌دموکراتیک شمال اروپا، فتیلۀ سرمایه‌داری را تحت تاثیر نئولیبرالیسم جهانی کمی بالا برده‌اند، کشورهای لیبرال‌دموکراتیک نیز تحت تاثیر مشکلات ناشی از نئولیبرالیسم، فتیلۀ سرمایه‌داری را کمی پایین آورده‌اند.

از این تفاوت اقتصادی که بگذریم، از حیث فرهنگ دموکراتیک و پذیرش لیبرالیسم سیاسی و لیبرالیسم اخلاقی و لیبرالیسم معرفتی، شباهت‌های عمیقی بین همۀ کشورهای پیشرفتۀ جهان غرب وجود دارد. دلیل این شباهت اساسی نیز، چیزی جز این نیست که سوسیالیسم نهایتا زادۀ لیبرالیسم و در واقع اصلاحیه‌ای اقتصادی بر لیبرالیسم است. اما این حکم، به معنای دقیق کلمه، شامل سوسیال‌دموکراسی می‌شود نه سوسیالیسم غیر دموکراتیک.

سوسیالیست‌ها، مادامی که کمونیست نشده باشند، با لیبرالیسم سیاسی و اخلاقی و معرفتی مشکلی ندارند و در پی نابودی سرمایه‌داری هم نیستند و صرفا در پی تعدیل آنند. اما از آنجایی که اختلاط عمیقی بین سوسیالیست‌ها و کمونیست‌های دنیا صورت گرفته و تفکیک آن‌ها، از آن حیث که منتقد سرمایه‌داری و لیبرالیسم‌اند، کار آسانی نیست، دموکرات بودن شرطی اساسی برای تفکیک سوسیالیست‌های عاقل و سوسیالیست‌های یوتوپیایی است.

به عبارت دیگر، سوسیالیست‌هایی که با دموکراسی‌های کنونی جهان غرب مشکل اساسی دارند و خواهان عبور از این نظام‌های دموکراتیک‌اند، سوسیالیست‌هایی‌ هستند که با وعدۀ رفاه عمومی و بهروزی اقتصادیِ بیشتر، فتوای حرکت به سمت یک ناکجاآباد را صادر می‌کنند.

خوشبختانه چنین سوسیالیست‌هایی در هیات حاکمۀ کشورهای سوسیال‌دموکراتیک جهان غرب حضور ندارند و به همین دلیل این کشورها جزو شادترین کشورهای جهانند. سوئد و کوبا هر دو کشورهایی کوچک با جمعیتی نزدیک به ده میلیون نفرند. خوشبختی سوئد و فلاکت کوبا دقیقا ناشی از بود و نبود سوسیالیست‌های دموکرات در این کشور است. کوبا توسط سوسیالیست‌های مخالف دموکراسی اداره می‌شود و همین امر یکی از علل اساسی بدبختی ملت کوبا است؛ اما سوئد توسط سوسیالیست‌های دموکرات اداره می‌شود.

باید افزود که در مجموع لیبرالیسم ثابت کرده که از قابلیت کارآمدی در کشورهای بزرگ نیز برخوردار است ولی سوسیالیسم فقط در چند کشور کوچک (و البته دموکراتیک) توانسته نمرۀ قبولی بگیرد.

نکتۀ دیگر اینکه، اگر آلمان 84 میلیون نفری را کنار بگذاریم، شادترین کشورهای دنیا همگی کوچک و کم‌جمعیت‌اند. فنلاند که در صدر این فهرست قرار دارد، جمعیتش 5ونیم میلیون نفر است. سوئیس 8میلیون و 300هزار نفر جمعیت دارد. اتریش 9 میلیون نفر، دانمارک و نروژ 5ونیم میلیون نفر، نیوزیلند 5 میلیون نفر، ایسلند هم که 350هزار نفر. پرجمعیت‌ترین کشور این فهرست، جدا از آلمان، هلند 17 میلیون نفری است.

بنابراین به نظر می‌رسد جدا از دو مولفۀ اساسی پذیرش دموکراسی و لیبرالیسم (سیاسی و اخلاقی)، کوچک بودن و کم‌جمعیت بودن کشورها نیز عاملی اساسی در افزایش کارآمدی دولت‌هاست. کارآمدی برای دولت آمریکا که در سرزمینی وسیع با 332 میلیون نفر حاکمیت دارد، به مراتب دشواتر از کارآمدی دولت در اتریش و دانمارک است.

وسعت جغرافیایی و کثرت جمیعت، بیش از آنکه زمینه‌ساز کارآمدی دولت باشد، به کار برخورداری از عمق استراتژیک و توفیق در جنگ می‌آید. در جهانی که حقیقتا تحت حاکمیت ارزش‌های دموکراتیک و آکنده از صلح باشد، بسیاری از کشورهای وسیع و پرجمعیت کنونی، می‌توانند به کشورهایی کوچک‌تر تبدیل شوند که دولت‌هایی کارآمدتر دارند. اما اولین شرط چنین تحولی، بسط جهانی دموکراسی است. از قدیم گفته‌اند که "دموکراسی‌ها با هم نمی‌جنگند" و همین می‌تواند هراس از جنگ را در جهانی کاملاً دموکراتیک منتفی سازد؛ هراسی که انگیزۀ اصلی اصرار بر حفظ وسعت جغرافیایی و افزایش جمعیت کشورهای گوناگون در دنیای کنونی است.

لینک کوتاه: asriran.com/003FwO

منبع: عصر ایران

کلیدواژه: لیبرال دموکراتیک شادترین کشورهای سیاست اقتصادی سوسیالیست ها کشورهای جهان اقتصاد کینزی سرمایه داری دولت رفاهی میلیون نفر جهان غرب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۳۷۹۷۸۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حسینی: اقدامات دولت سیزدهم تعامل با کشورهای جهان را فراهم کرده است

به گزارش گروه سیاست خبرگزاری علم و فناوری آنا، سیدمحمد حسینی در سخنرانی غیر حضوری برای ایرانیان مقیم منچستر انگلیس به مناسبت سالروز شهادت امام جعفر صادق علیه‌السلام با عرض تسلیت شهادت این امام همام، اهمیت شناخت و معرفی ائمه اطهار و آموزه‌های این بزرگواران را نه تنها برای مسلمانان و شیعیان بلکه برای همگان حائز اهمیت و تاثیرگذار دانست و گفت: در حدیثی آمده است «اگر مردم زیبایی‌های سخن ما را بشنوند از ما تبعیت می‌کنند»، چون حرف حق و سخنی که با فطرت پاک آدمی سازگاری داشته باشد مشتاقان زیادی دارد و ضرورت دارد که تبیین سیره و سلوک و معرفی ائمه با رفتار پسندیده راویان آن آمیخته شود تا لاجرم بر دل‌ها بنشیند.

معاون رئیس جمهور با اشاره به ویژگی‌های امام جعفر صادق (ع) اظهار داشت: امام صادق (ع) در مقطعی به سر می‌بردند که امکان و مجال تبیین معارف اسلام ناب وجود داشت تا هم اعتقادات، احکام و اخلاق اسلامی را بیان کنند و هم راه مبارزه با ظلم و بیداد و ستم را برای یارانشان و پیروان اهل بیت در طول تاریخ تشریح کنند.

وی با بیان اینکه امام صادق (ع) را شیخ‌الائمه نامیده‌اند، گفت: هیچ‌یک از ۱۱ امام معصوم با مرگ طبیعی از دنیا نرفتند و همه آنها از مولای متقیان تا امام حسن عسکری (ع) یکی پس از دیگری در جوانی و میانسالی شهید شدند؛ لذا امام صادق (ع) را که عمر شریفشان به ۶۵ سال رسید شیخ‌الائمه می‌نامند.

معاون رئیس جمهور گفت: امام صادق (ع) در دوره اُفول و ضعف بنی امیه و آغاز دوران بنی عباس فرصت نشر مکتب اهل بیت و تربیت ۴ هزار شاگرد را داشتند که بعضی از آنان در شمار عالمان، محدثان و مفسران بزرگ و نیز اصحاب اجماع هستند که فقاهت و وثاقت آنها مورد تأکید امامیه است.

حسینی خاطرنشان کرد: شاگردان امام باقر و امام صادق علیه‌السلام درس‌ها و آموزه‌های این ائمه بزرگوار را یادداشت می‌کردند که اصول ۴۰۰گانه (اصول اربعمائه) نامیده می‌شود و منبع اصلی کتب اربعه شیعه همین اصول (و رسائل) است؛ لذا امام صادق علیه‌السلام خدمت بزرگی انجام دادند چرا که برای همیشه دوستداران خود و همه بشریت را راهنمایی کردند.

وی با بیان اینکه ائمه اطهار علیهم السلام حتی در بین اهل سنت نیز جایگاه بالایی دارند، اظهار داشت: مالک بن انس یکی از ائمه مذاهب چهارگانه اهل سنت از شاگردان امام صادق (ع) بود او فقیه مردم مدینه بود و در توصیف امام صادق می‌گوید، هیچ چشمی ندید و هیچ گوشی نشنید و بر هیچ قلبی بهتر و برتر از امام جعفر صادق (ع) از جهت علم عبادت پارسایی تقوا و وارستگی خطور نکرده است و یا ابوحنیفه از ائمه مذاهب اهل سنت می‌گوید فقیه‌ترین کسی که در عمرم دیده‌ام جعفر بن محمد صادق است و اگر دو سالی که در نزد ایشان علم آموخته‌ام نبود هلاک می‌شدم. احمد بن حنبل و شافعی را نیز با واسطه می‌توان از شاگردان امام صادق علیه‌السلام دانست.

معاون پارلمانی رئیس جمهور با تاکید بر اینکه شخصیت جامع و بی‌نظیری مانند امام جعفر صادق (ع) را باید خیلی بیشتر از این به مردم جهان معرفی شود، اظهار داشت: امام صادق (ع) وقتی در بستر شهادت بودند به یکی از شاگردان خود توصیه‌ای می‌کند که می‌توان آن را عصاره تجارب ایشان دانست. امام می‌فرماید «مردم به راست و چپ منحرف شدند ولی ما و شیعیان ما به صراط مستقیم هدایت شده‌ایم».

حسینی خاطرنشان کرد: امام صادق (ع) به عبدالله بن جندب یکی از یارانشان درباره اینکه اسلام الزاماتی دارد می‌فرماید لباس اسلام شرم و حیا، زینت اسلام وقار و متانت، مروت و جوانمردی اسلام انجام عمل صالح و ستون فقرات اسلام ورع و اجتناب از گناه است و سپس می‌فرماید هر چیزی اساس و پایه‌ای دارد و اساس اسلام، محبت اهل بیت است.

وی اضافه کرد: امام صادق (ع) در جای دیگر می‌فرماید:‌ای جماعت شیعه شما منسوب به ما هستید حالا که شما را با ما می‌شناسند باید مایه اعتبار، آبرو، حیثیت و زینت ما باشید، نه اینکه مایه ننگ و بدنامی ما باشید «کونوا لنا زینا و لاتکونوا شینا».

معاون پارلمانی رئیس جمهور حضور در اجتماعات و محافل معنوی را حائز اهمیت دانست و گفت: امام صادق (ع) در این باره توصیه‌ای دارند مبنی بر اینکه همدیگر را ملاقات کنید، چون با این کار دل‌های شما زنده و شاداب می‌شود و در اجتماعات خود احادیث ما را یادآوری کنید که این کار باعث زیاد شدن محبت شما نسبت به یکدیگر می‌شود و عمل به این احادیث موجب نجات و رستگاری شما می‌شود؛ ایرانیان مقیم خارج که از وطن خود دور هستند بیش از دیگران به عمل به این توصیه امام صادق علیه السلام نیازمندند تا با حضور در محافل مذهبی و مراکز اسلامی، ضمن ملاقات و تجدید دیدار با یکدیگر، احکام و آموزه‌های دینی را یادآور شوند تا غرق در مادیگرایی و فاصله گرفتن از معنویت نشوند.

حسینی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه فرد مومن و پیرو اهل بیت نمی‌تواند نسبت به مسائل روز و آنچه در اطراف خود می‌گذرد بی‌تفاوت باشد، اظهار داشت: اینکه ائمه اطهار به شهادت رسیدند به خاطر این بود که فعالیت اجتماعی داشتند والا اگر در گوشه‌ای به نماز و عبادت فردی می‌پرداختند کسی با آنها کاری نداشت، اما چون حرف از حق، مبارزه با ظلم، دفاع از مظلوم، عدالت اجتماعی، رعایت حقوق مردم می‌زدند و ظلم نسبت به مردم را برنمی‌تابیدند یکی پس از دیگری توسط خلفای جور به شهادت رسیدند.

وی با اشاره به حوادثی که در دانشگاه‌های غرب در اعتراض به جنایات رژیم صهیونیستی و حامیانش علیه مردم مظلوم غزه آغاز شده است، گفت: امروز در دانشگاه‌های آمریکا و اروپا برای دفاع از مظلوم هنگامه‌ای برپا شده است. اینکه باید از مظلوم دفاع کرد و در مقابل ظالم، مقاومت و ایستادگی داشت از آموزه‌های ائمه اطهار است. امروز حتی کسانی که مسلمان نیستند خواهان پایان نسل کشی، کودک کشی و جنایت علیه مردم مظلوم و بی‌پناه فلسطین و غزه هستند و سکوت مدعیان حقوق بشر، حقوق زن، آزادی بیان و دموکراسی به هیچ عنوان قابل توجیه نیست.

معاون پارلمانی رئیس جمهور خاطرنشان کرد: امروز این بیداری که در عالم برای دفاع از مظلوم شکل گرفته، بسیار ارزشمند است و صدور انقلاب که در اوایل پیروزی امام خمینی از آن سخن می‌گفت این بود که فرهنگ عدالت و حق خواهی و دفاع از مظلوم در بین ملت‌ها مورد توجه قرار بگیرد. امروز همه وظیفه داریم با جهاد تبیین و اطلاع‌رسانی به موقع، جنایات و اغواگری سلطه‌گران و متجاوزان را آشکار کنیم و اجازه ندهیم به اهداف شوم خود دست یابند.

اقدامات دولت سیزدهم تعامل با کشور‌های جهان را فراهم کرده است

حسینی در ادامه با بیان اینکه امروز در کشورمان با اهتمام دولت مردمی وفاق و همگرایی خوبی حاکم شده است و کشور در مسیر پیشرفت و آبادانی روز افزون قرار دارد، اظهار داشت: با اقدامات دولت مردمی، تعاملات جمهوری اسلامی ایران در حوزه سیاست خارجی با کشور‌های جهان به ویژه کشور‌های همسایه و منطقه افزایش قابل توجهی داشته و در همین مدت عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای و جهانی از جمله شانگهای، اتحادیه اقتصادی اورآسیا و بریکس، فرصت مناسبی برای تبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری خارجی فراهم کرده است.

معاون رئیس جمهور اهمیت شناخت و تبیین سیره و رفتار فردی و اجتماعی ائمه اطهار از جمله امام صادق (ع) را مورد تأکید قرار داد و گفت: امروز که ظلم‌ستیزی و دفاع از مظلوم به‌عنوان یکی از آموزه‌های مکتب اهل بیت مرز‌های جغرافیایی را در نوردیده و فریاد حمایت از مردم مظلوم غزه در آسمان غرب طنین انداز شده بیش از گذشته مسئولیت داریم که گفتار و رفتار ائمه معصومین را به دنیا معرفی کنیم.

انتهای پیام/